10 Soruda Sendika

1-NEDEN ÖRGÜTLENMEK GEREKİR?

Türkiye`nin çeşitli bölgelerinde, çeşitli semtlerindeki işyerlerinde çalışıyoruz.

Belki farklı görüşlere inanıyor, farklı siyasi partileri destekliyoruz.

Ancak hepimizin ortak bir noktası var:

Yaşamak için çalışmak ve emek-gücümüzü satmak zorundayız.

İster fabrikalarda ya da bürolarda, ister devlet işletmelerinde, ister özel şirketlerde, isterse belediyelerde, kooperatiflerde olsun, hayatımızı yalnızca ücretle kazanıyoruz.

Dertlerimiz aynı, sorunlarımız ortak

İş garantisi istiyoruz!

Çünkü bizim için işsizlik açlık demektir.

Ücret zammı istiyoruz!

Çünkü patronlar, hergün herşeye zam yaparak, zaten düşük olan ücretlerimizi sürekli eritiyorlar.

Çalışma koşullarının iyileştirilmesini istiyoruz!

Çünkü her yıl binlercemiz iş kazalarında ölüyor. Gürültü, zehirli gazlar, sakatlanmak ve ölmek tehlikesi olmadan çalışmak bizim en doğal hakkımızdır.

Çalışma sürelerinin kısaltılmasını istiyoruz!

Çünkü kendimize ve ailemize daha fazla zaman ayırmak, okumak, gezmek, eğlenmek bizim de hakkımız. Biz, sürekli üretim içinde olan bir makina değil, insanız.

Sosyal haklar istiyoruz!

Çünkü yıllarca ödediğimiz pirimlerin ve vergilerin karşılığını almak, bizim en doğal hakkımızdır. Vergi ve primlerimizin patronlara ucuz kredi olmasını değil; ucuz konut, hastane, bakımevi ve okul olarak bize dönmesini istiyoruz.

Kısacası Biz,

Bütün zenginlikleri ve değerleri üretenler olarak, bu değerlerden, refah ve gelişmeden hakkımız olan payı istiyoruz

Peki alabiliyor muyuz?

Hayır!

Anayasa ve yasalardaki haklarımızı, toplu sözleşme haklarımızı kullanabiliyor muyuz?

Hayır!

Peki Ama Neden?

Çünkü önemli yanlışlar yapıyoruz

Peki yanlışlarımız neler?

Yasaların bizi koruyacağını sanıyoruz. Yasalar yeterli değil.

Ayrıca, patronlar tarafından kolayca çiğneniyor.

Sorunlarımızın çözümünü `bizi düşündüğünü` söyleyen patronlardan, `sendika da olsa daha fazla veremem` diyen işverenlerden bekliyoruz.

Ya da tek başımıza hak aramaya kalkıyoruz.

Aynı koşullarda yaşıyor, birlikte üretiyoruz.

Ama haklarımızı tek başımıza elde etmeye çalışıyoruz.

Başaramıyoruz.

Neden?

Çünkü Örgütlü Değiliz

Patronların dernekleri, sendikaları, birlikleri ve siyasi partileri var.

Patronların, bizim kafamızı karıştıran, gerçekleri bizden gizleyen gazeteleri, radyoları ve televizyonları var.

Patronlar, hem ekonomiye hem de siyasete egemen.

Patronlar güçlü

Çünkü Onlar Örgütlü

Bütün zenginlikleri biz üretiyor, Biz Yaratıyoruz.

Ama payımızı alamıyoruz.

Haklarımızı almak ve geliştirmek için güçlü olmamız gerek.

Patronlar karşısında güçlü olmanın yolu, en az onlar kadar örgütlü olmaktan geçer.

ÖRGÜTLENMEK, ortak çıkarlar temelinde, ortak hedefler için birleşmek demektir.

Yüzlerce, binlerce işçi YENİLMEZ BİR GÜÇTÜR.

2-SENDİKA NEDİR?

Çalışanların, çalışma yaşamına ilişkin sorunlarını çözmek, ortak çıkarlarını ve haklarını korumak, geliştirmek için kurdukları örgütlere sendika denir.

Sendika, diline, dinine, rengine, siyasi görüşüne bakmaksızın bütün işçileri kapsayan bir kitle örgütüdür.

Sendika, çalışanların ortak hak ve çıkarlar uğruna birliğinin ifadesidir.

Sendika, işçilerin ekonomik ve demokratik örgütlerdir.

Sendika, devlete, siyasi iktidara, partilere karşı bağımsız bir örgüttür.

Daha genel biçimde ifade edersek ;

Sendika, çalışanların birliğini etkin bir güce dönüştüren mekanizmalardır.

 

3-SENDİKALARIN YAPISI VE İŞLEYİŞİ NASILDIR?
 
Sendikalarda çalışmalar; 1- Genel Merkez, 2- Bölge ve/veya Şube Merkezi ve 3- İşyeri Temsilciliği eliyle yürütülmektedir.

Sendikalardaki temel organlar ise; 1- Genel Kurul, 2- Yönetim Kurulu, 3- Denetim Kurulu ve 4- Disiplin Kurulu’ndan oluşmaktadır.

Aşağıdan yukarıya sendikalar:

1- İşyeri (sendika) Temsilcisi;

Mevcut yasaya göre işyeri temsilcisi, yasadaki adıyla işyeri sendika temsilcisi, sendika genel merkezi tarafından atanır.

Kimi sendikalar işyeri temsilcilerinin belirlenmesi için seçim yapmaktadır. Bir bakıma sendikanın üyelerinin iradesine saygısının sınandığı ilk yerdir.

2- Bölge ve Şube Merkezleri:

İkinci basamaktaki sendika organı Sendika Şubesi’dir. Bir şubenin hangi koşullarda oluşacağı sendika tüzüğünde belirtilmektedir. Şube Genel Kurulu, işyerlerindeki üyeler arasından seçilerek gelen delegeler ile şube yöneticilerinin katılımıyla toplanır.

Şube Genel Kurulu, yeni dönemin yöneticileri (yönetim, denetim ve disiplin kurulu üyeleri) ile Genel Merkez Genel Kurulu’nun delegelerini seçer.

Kimi yaygın örgütlenmeye sahip sendikalarda şubelerin üzerinde Bölge Şube Merkezleri de bulunmaktadır.

3- Genel Merkez

Sendikanın asıl karar ve yürütme yapısı genel merkezdir. Burada da en önemli organ Genel Kurul’dur. Genel Kurullar, doğal ve seçilmiş delegelerin katılımıyla toplanır. Doğal delegeler, bir önceki genel kurulda seçilmiş yöneticilerden, seçilmiş delegeler ise şube ve varsa bölge genel kurulundan seçilerek gelen delegelerden oluşmaktadır.

Bölge veya şubesi olmayan sendikaların genel kurul delegeleri ise doğrudan işyerinden seçilmektedir.

Genel Merkez Genel Kurulu, sendikanın tüzüğünü, bütçesini, yürütülecek politikalara ilişkin kararlarını belirler ve yeni yöneticilerini seçer.

Yönetim Kurulu, tüzük hükümleri doğrultusunda sendikanın genel kurulunda alınan kararları hayata geçirmekle yükümlüdür. Genel Kuruldan sonra sendikanın en yetkili karar ve yürütme organıdır.

Yönetim Kurulu bir başkan, bir genel sekreter ve tüzükte belirtilen sayıda üyeden oluşur.

Denetim Kurulu sendika yönetim kurulu çalışmalarının yasa, tüzük ve genel kurul kararlarına uygun bir biçimde yürütülmesini Genel Kurul adına denetler. Denetim idari ve mali olmak üzere iki ayı biçimde yapılır. Denetim Kurulu saptadığı eksikliklerin düzeltilmesini yönetim kurulundan isteyebilir, bir suç unsuruna rastlaması halinde ilgili makamlara başvurabilir.

Disiplin Kurulu, gelen başvurular üzerine sendika üye ve yöneticilerinin tüzük hükümlerine uygun davranıp davranmadığı denetler. Üyelikten çıkarma, geçici ihraç gibi kararlar alabilir. Disiplin Kurulunun aldığı kararlar Genel Kurul tarafından onaylanmak zorundadır.

Sendikalar, başta Başkanlar ve Temsilciler kurulları olmak üzere çeşitli danışma organları kurabilirler.

Başkanlar Kurulları sendikaların bölge ve şube başkanlarının katılımıyla toplanır. Temsilciler Kurulu ise işyeri temsilcileri, şube yöneticilerinin katılımıyla bir araya gelir. Sendika Yönetim Kurulu, her iki danışma kurulunun da üyeleridir.

4-NEDEN SENDİKALI OLMALIYIZ?

Sosyal haklara sahip olmak istiyorsan sendikalı olmaktan başka yol yok…. Onurlu bir işçi çalışma arkadaşları ile birlik olur, hakkı olanı ister ve kazanmasını bilir.

Sendikalı değilsen sosyal güvenlik hakların yok demektir:

Eşit işe eşit ücret ve insanca yaşanacak bir ücret almak sendikalı olmakla gerçekleşir… İşçilerin sendikalı olmadığı işyerlerinde ücret artışlarının ne zaman yapılacağı, ne oranda yapılacağı da belli değildir. Oysa işçiler sendikalı ise, herkesin ücreti sözleşme ile belirlenir. Eşit iş yapan herkes eşit ücret alır. Kimseye farklı muamele yapılmaz, yapılamaz.

İşçi sendikasız ise, herhangi bir şekilde iş bırakarak hak aramak isterse, işveren onu işten atabilir. Hem de beş kuruş tazminat vermeden. Bu nedenle hak aramanın en iyi ve güvenilir yollarından biri sendikalı olmaktır.

Sendikalı olmak işçiler için bir koruma kalkanına sahip olmak demektir. İşçiler ne kadar sıkı bir birlik kurmuşlarsa, bu kalkanın zırhı o kadar sağlam demektir.

Sendikalı olmak işyerinde çeşitli konularda söz sahibi olmak demektir… Sendikalı olmaları sayesinde işçiler işyerinde ezik, başları önde olmak yerine, işleri hakkında söyleyecek sözleri olan, işyerinde olup bitene müdahale edebilen saygın birer işçi olurlar.

5-HER İSTEDİĞİMİZ SENDİKAYA ÜYE OLABİLİR MİYİZ?

Her istediğimizde sendikalara üye olabiliriz. Ama Üyelik bazı yasal formalitelere bağlanmıştır.

Birinci koşul,

Kamu emekçileri sendikaları ile işçi sendikaları ayrılmıştır.

İkinci koşul,
İşkolu koşuludur. Örneğin metal işkolunda çalışıyorsanız, metal işkolunda faaliyet gösteren bir sendikaya üye olabilirsiniz..

Üçüncü koşul,
Noter koşuludur. İşçilerin sendika üyeliği ancak noterde yapılması koşulu ile geçerlilik kazanabilir.

Dördüncü koşul,
Birden çok sendikaya üye olmak yasaktır. Birinden istifa ederek bir diğerine üye olabilirsiniz.

Yukarıda yazılı koşullar sendika üyeliği için gerekli koşullardır. Özellikle noter şartı işçilerin sendikalara üyeliğini zorlaştırıyor. Bu sebeple sendikalar yıllardır bu şartın kaldırılması için mücadele etmektedirler.

6-NASIL BİR SENDİKA SEÇMELİYİZ?

Herhangi bir sendikaya üye olmak, sorunlarımızı çözmez.

İşkolumuzdaki sendikalardan hangisini seçeceğiz?

Üyesi olacağımız sendika, nasıl bir sendikadır?

Bu soruları da düşünmemiz gerek.

Günümüzde çalışanların gücünü bölmek ve kırmak için de sendikal kurulabiliyor. Bu sendikalar, çalışanlarla değil, yöneticilerle işbirliği yapmaktadırlar.

Emekçilerin hakkını savunur görünerek aslında devletin, düzenin ekmeğine yağ süren, sermayedarların kontrolünde olan, demokratik işleyişe sahip bulunmayan sendikalara sarı sendika denir.

Sarı sendikaların yöneticileri, tehditler ve kongre oyunlarıyla, patronların isteklerine göre belirlenirler. Mevcut yasalar da bu oyunlara uygun zemini sağlamaktadır.

Sarı sendikalar, bizim sosyal haklarımızı savunmaz, bilinçlenmemizi sağlayacak eğitimler düzenlemezler.

Bütün bu ve diğer nedenlerden dolayı sarı sendikalar, bizlerin önünde aşılması gereken ciddi bir tuzaktır. Bu tuzağa düşmemek, sendikamızı doğru seçmek zorundayız.

7-DÜNYADA SENDİKALARIN KISA TARİHÇESİNİ ÖZETLER MİSİNİZ?

Sendikalar işçi sınıfı hareketinin bir parçası olarak, Sanayi Devrimi’nden sonra ortaya çıktılar.

1650’li yıllara doğru İngiltere’de Sanayi Devrimi ortaya çıktı. Buhar enerjisinin üretimde kullanılmasıyla ortaya çıkan bu dönüşüm Kapitalist Üretim Sistemi olarak adlandırılan yeni bir üretim sisteminin de habercisiydi.

Sanayi Devrimi yeni teknolojik gelişmelerin de hazırlayıcısı oldu. Zanaatkarın, köylünün artık geçinemeyerek kentlerde kurulan fabrikalara akarak işçileşme sürecine girdiler.

Çalışma ve yaşama koşullarının gittikçe ağırlaşması işçi hareketlerinin doğmasına neden oldu.

Fabrika sisteminin aynı anda çok sayıda kişinin yan yana çalıştığı bir sistem olması işçilerin biraraya gelişini kolaylaştırıyordu.

Başlangıçta işçi eylemleri örgütsüz biçimde kendiliğinden gelişiyordu. Genellikle ağır çalışma koşullarına karşı anlık öfkeler biçimindeydi.

İş koşullarının daha da kötüleşmesi, kadın ve çocuk emeğinin ağır ve tehlikeli işlerde de sınırsızca kullanılması tepkilerin daha da büyümesini sağladı. İşçilerin olumsuz olan ve giderek olumsuzlaşan koşullara ilk tepkisi, makina kırıcılığı biçiminde ortaya çıktı.

Sonuç alınamaması üzerine yardımlaşma dernekleri kuruldu.

Bunlar, işçilerin örgütlü biçimdeki çözüm arayışlarıydı. Aynı mesleğe sahip işçilerin kendi aralarında kurdukları örgütlenmeler oluştu. Adına birlik denilen bu yapılar, bugünkü anlamdaki sendikaların çok gerisinde, yardımlaşma sandıklarıydı.

Bu sandıklarda çalışma koşulları nedeniyle hastalanan, iş göremez hale gelenlere yardımlar yapılırdı. Zaman içinde yardım sandıkları grev ve direnişleri de örgütlemeye başladı. İşçi hareketi giderek güç kazandı. İşçi sınıfı yardımlaşma sandıkları şeklinde başlattığı örgütsel deneyimini geliştirerek sendikal yapıları oluşturdu.

Bugünkü sendikalara benzer özellikte bilinen ilk sendikal örgütlenmeler 1700’lü yılların başında İngiltere’de ortaya çıktı. Bunların çoğunluğu meslek sendikalarıydı.

İşçi sınıfı yasal anlamda sendikalarına kavuşmak için uzun yıllar mücadele etti. Sendikal birlikler şeklinde kurulan ilk örgütlenme çalışmalarının üzerinden 100 yılı aşkın bir süre geçtikten sonra 1820 yılında yine İngiltere’de ilk yasal sendika kuruldu.

8-TÜRKİYE’DE SENDİKALARIN KISA TARİHÇESİ ÖZETLER MİSİNİZ?

Türkiye’de sendikalar Batı’daki örneklerine göre çok ileri tarihlerde ortaya çıktı.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde belli üretim dalları dışında sanayileşme yaşanamadığından işçi sınıfının ortaya çıkışı gecikmişti. Buna bağlı olarak sendikaların ortaya çıkması da batıdaki örneklere göre ileri tarihlerde oldu.

İmparatorluk döneminde bilinen ilk işçi hareketleri 1830’lu yıllarda tarım işçilerinde görüldü. Bunlara karşı İmparatorluğun çıkardığı “nizamnameler” oldukça sertti. Üretimin durdurulması (grev) vatan hainliği olarak değerlendirilerek ölümle cezalandırılıyordu.

Kasımpaşa Tersanesi İşçileri ve Beyoğlu Telgrafhanesi İşçileri tarafından 1872 yılında gerçekleştirilen grevler de ilk grevler olarak kabul edilmektedir.

1871 yılında kurulan “Ameleperver Cemiyeti” (İşçi Severler Derneği) kimi araştırmacılar tarafından ilk sendika olarak tanımlansa da asıl olarak yardımlaşma sandığı işlevine sahip bir örgütlenmeydi.

İmparatorluğun son yıllarına doğru işçi hareketi ve sendikal faaliyet bakımından bir hareketlenme gözlendi. 1908 yılında II. Meşrutiyetin ilanını izleyen günlerde, varolan siyasal hareketlilikten etkilenerek Anayasaya örgütlenme hakkıyla ilgili hükümler konulması üzerine, başta İstanbul ve Selanik olmak üzere çeşitli işkollarının geliştiği bölgelerde çok sayıda sendika kuruldu. Yaygın grevlere gidildi.

Siyasi iktidar değişse de, grevlere karşı tutumun değişmediği İttihat Terakki’nin uyguladığı sert yöntemlerden anlaşıldı.

Cumhuriyet sonrası işçi hareketi ve sendikacılığın gelişmesinde sanayileşme hareketlerinin büyük etkisi oldu.

Osmanlı’dan alınan güçlü bir sanayileşme ve kitlesel anlamda işçi bulunmuyordu.

Sanayileşme alanında asıl atılım 1930 sonrasında başladı. İzleyen yıllarda kurulan Şeker fabrikaları, Sümerbank, Kömür işletmeleri, Karabük Demir çelik, Türk Petrolleri, Kağıt fabrikaları devlet eli ile oluşturulan sanayi girişimleriydi.

Bunları diğer işletmeler izledi.

İmalat sanayinde yeni yeni fabrikaların kurulmasıyla işçi sayısında büyük artışlar oldu. Ancak çalışanların “sınıf” temelinde birleşmeleri yasaktı.

Dolayısıyla sendikaların kuruluşu yasaktı.

İşçi-işveren ilişkilerini düzenleyen bir yasa kaçınılmaz hale geldi.

1936 yılında ilk İş Kanunu çıkartıldı.

İkinci Dünya Savaşı’nın bitiminde dünyada demokrasi rüzgarları esiyordu. Türkiye’de bu etki ile süratle “çok partili” düzene geçti.

1945/46 yıllarında Çalışma Bakanlığı, İş bulma Kurumu ve İşçi Sigortaları Kurumu kuruldu.

Sendikasız bir demokrasi olamazdı…

1947 yılında ilk Sendikalar kanunu çıkartıldı ve ilk kez yasal zeminde sendikalar kuruldu ve faaliyet gösterme çabasına girdiler.

“Çabası” diyoruz çünkü toplu iş sözleşmesi ve grev yasası çıkarılmadı.

Toplu sözleşme ve grev hakkı vaadini yerine getirmeyen siyasi iktidara karşı, işçi sendikaları 1952 yılında birleşerek TÜRK-İŞ’i kurdular.

Sendikaların varlığına karşı grevsiz ve yetersiz toplu pazarlık hakkıyla faaliyet gösterdiğinden işçi haklarının korunmasında yeterince etkin olunamadı.

1961 Anayasası’nda ilk kez “grev hakkına” yer verildi.

1963 Kavel grevinde, grev hakkının Anayasada bulunmasının yeterli olmadığı, grev hakkının uygulama esas ve koşullarını gösterecek bir “Grev Yasası” ihtiyacı çarpıcı bir şekilde ortaya çıktı.

1963’ün 24 Temmuzu’nda 274 Sayılı yeni bir Sendikalar Kanunu ile 275 sayılı Toplu Sözleşme Grev Yasası çıkartıldı.

1966’da yaşanan Paşabahçe grevine dayanışma gösterilmesi konusunda Türk-İş’e bağlı sendikalar arasında görüş ayrılığı çıktı.

Dayanışma göstermek isteyen sendikalar; Sendikalar Arası Dayanışma (SADA) biçiminde birleşerek, greve sahip çıktılar.

Türk-İş bu sendikaların üyeliklerini askıya aldı.

13 Şubat 1967 tarihinde, bu sendikalardan T. Maden-İş, Lastik-İş, Basın-İş, Gıda-İş ve Zonguldak Maden İşçileri Sendikaları DİSK’i kurdular.

1960-1980 arası dönemde ülkedeki siyasal yaşamın da zenginliğine bağlı olarak çok sayıda sendika kuruldu. Uzun ve etkili grevler, direnişler yaşandı.

51 yıl aradan sonra ilk kez 1976 yılında 1 mayıslar kutlanmaya başlandı.

Yaygın ve uzun süreli kitlesel grevlerle 1980’lere gelindi.

9-KAMU ÇALIŞANLARI (MEMUR) SENDİKALARININ KISA TARİHÇESİNİ ÖZETLER MİSİNİZ?

“Takrir-i Sükun” (1925) yasaklarını izleyen yasakçı “tek parti yönetimi” zamanında varlık gösteremeyen memur örgütleri 1946’da yeniden boy vermeye başladılar. Mahalli düzeydeki öğretmen dernekleri 1946’da “Türkiye Öğretmen Dernekleri Milli Federasyonu” nu kurdular.

1961 Anayasası’nın 46. maddesi sendikalaşma hakkını işçilerle birlikte memurlara da tanımıştı. Anayasanın bu hükmü uyarınca, 1965’te çıkarılan 624 sayılı “Devlet Personeli Sendikaları Kanunu” toplu sözleşme ve grev haklarını içermiyor, öte yandan işyeri, meslek ve statü (kademe) temelinde örgütlenmeye olanak veriyordu. Bu durum, tam bir sendika enflasyonuna neden oldu ve 1971’e kadar devam eden bu ilk sendikalaşma döneminde 600 civarında memur sendikası kuruldu. Birleşen bazı sendikalar “Türkiye Kamu Personeli Sendikaları Konfederasyonu” ve “Türkiye Devlet Teşekkül ve Teşebbüsleri Personel Sendikaları Konfederasyonu” adıyla üst örgütlenmeler yarattılar. Söz konusu dönemde oldukça cılız ve etkisiz olan memur sendikaları içinde TÖS ve T. İLK-SEN 15-19 Aralık 1969’da gerçekleştirdikleri 4 günlük “genel öğretmen boykotu” ile dikkati çekmektedir. 160 bin civarında öğretmenin çalıştığı 1969 Türkiye’sinde 110 bin civarında öğretmenin katıldığı bu boykot, işçi sınıfı tarihinin önemli grevlerinden biri olarak “meşru mücadele” anlayışının oluşmasında kritik bir rol oynamıştır.

12 Mart 1971 darbesinin ardından, 20.09.1971 tarihli Anayasa değişikliği ile Anayasanın 46. maddesindeki ‘çalışanlar’ ibaresi yerine ‘işçiler’ ibaresinin konulmasıyla ve 119. maddesinin de ‘memurlar… siyasi partilere ve sendikalara üye olamazlar’ biçiminde değiştirilmesiyle memurların sendikalaşma hakkı ortadan kaldırılmıştır. Anayasanın geçici 16,. maddesiyle de daha önce kurulmuş olan memur sendikalarının faaliyetlerinin sona erdirildiği hükme bağlanmıştır.

1971’de sendika hakkının böylece ortadan kaldırılmasının ardından memurlar 1980’e kadar sürecek olan yeni bir dernekleşme sürecine girdiler. TÖS ve T.İLK-SEN’in yerine TÖB-DER kuruldu. (1971) Tüm-Der, Mem-Der gibi tüm memurları kapsamayı amaçlayan memur derneklerinin yanı sıra TRT-DER, GENEL-DER, EGO-DER, DDY-DER, TEK-DER, SAYIŞTAY-DER gibi işyeri eksenli memur dernekleri ile daha genel ve kapsayıcı nitelikteki TÜS-DER, POL-DER, ENERJİ-DER, TÜM SAĞLIK-DER, TÜMAS, TÜM-ÖD gibi mesleki temelde dernekler kuruldu. 1971-1980 döneminde de tıpkı sendikalı dönemde (1965-1971) olduğu gibi, emekçilerin birliğini ve gücünü bölmeye dönük örgütler ortaya çıkmıştı. POL-BİR, Akıncı Memurlar Derneği, Ülkücü Kamu Görevlileri Güç Birliği Derneği gibi.

12 Eylül darbesi tüm işçi ve emekçi örgütlerine olduğu gibi, memur derneklerine de ağır darbeler vurdu, dernekler kapatıldı. Binlerce memur örgütsel faaliyetlerinden ötürü cezaevlerine dolduruldu, baskıya uğradı. Derneklerin mal varlıklarına el konuldu. 1982 Anayasasının 51. maddesi sendika hakkını sadece işçilere ve işverenlere tanımış ama memurlara yasaklamamıştı.

1986’da eski TÖS, T.İLK-SEN ve TÖB-DER yönetici ve üyelerince çıkarılmaya başlanan “abece dergisi” örgütlenme arayışlarını başlatmış, 1988’de çalışan öğretmenlerin üye olamadığı ama “fahri üye” olabildiği EĞİT-DER kurulmuştu. Yerel yönetimler, ulaştırma, sağlık vb. sektörlerde de yaygınlaşan dernekler, sendikalaşmanın “bir laboratuar çalışması” olarak önemli işlevler gördüler. 1989’da EĞİT-DER’in düzenlediği “Uluslararası Kamu Çalışanları Sendikal Haklar Kurultayı” ile sendikalaşma arayışları yeni bir evreye, “girişim evresine” taşındı. Bu gelişmede işçi sınıfının 12 Eylül yıllarında uğranılan hak kayıplarını telefi etmeye dönük “1989 Bahar Eylemleri”nin ve 1990’daki “madenci yürüyüşü”nün önemli bir itici rol oynadığı bilinmektedir. 28.05.1990’da Ankara’da kurulan ilk memur sendikası EĞİTİM-İŞ’i Temmuz 1990’da İstanbul’da KAM-SEN, 13.11.1990’da İstanbul’da EĞİT-SEN izledi. Kendilerine artık “kapıkulu zihniyetini” çağrıştıran “memur” yerine “kamu çalışanı” ya da “kamu emekçisi” diyen kamu görevlilerinin sendikalaşması çığ gibi büyümeye başladı.

Tüm Maliye-Sen, Tüm Sağlık-Sen, Tarım-Sen, Hava-Sen, Tüm Haber-Sen, Enerji-Sen, Yapı Yol-Sen, Turizm-Sen, Tüm Sosyal-Sen, Tüm Yargı-Sen, Tüm Enerji-Sen, Kültür-Sen, Banka-Sen, Emekli-Sen, ÖES, Tüm Ray-Sen, Demiryol-Sen vb. Bu sendikaların pek çoğu güç ve eylem birliği yaparak “Kamu Çalışanları Platformu”nu, daha sonra da “Kamu Çalışanları Sendikaları Platformu”nu oluşturdular. Eğitim-İş’in başını çektiği bir kısım sendika ise “Eşgüdüm Komitesi”ni oluşturdular. Kamu emekçilerinin her türlü baskıcı ve yasakçı politikalara karşın bağımsız bir doğrultuda gelişen ve hızla kitleselleşen sendikal hareketini bölmeye ve baskı altına almaya dönük girişimler gecikmedi. Kamu emekçilerinin “hak verilmez, alınır” şiarıyla sendikalarını kurduğu, sendikaların kapılarına vurulan mühürleri söktüğü günlerde sendika hakkının anayasada bulunmadığını, sendikaların illegal olduğunu savunan “Türkiye Kamu Çalışanları Vakfı” ve çevresi hiçbir yasal ya da anayasal değişiklik olmadığı halde 1992’de birdenbire T.KAMU-SEN adıyla bir konfederasyon ve bağlı sendikalarını kuruverdiler. Devlet güdümlü, aşırı milliyetçi çizgideki bu sendikaların kuruluşunun ardından, bu kez de 1995’te Memur-Sen adında fundamentalist çizgide bir konfederasyon oluşturuldu.

Pek çok sendikayı bünyesinde toplayan KÇSP, bir çok fiili ve meşru eylemden sonra 3 Temmuz 1991’de %18’lik zamlara karşı fiili yürüyüş gerçekleştirdi. Kamu emekçilerinin mücadele çizgisi giderek güçlenmeye başladı. Bunun üzerine 14.09.1991 tarihinde EĞİT-SEN genel merkezi valilik tarafından mühürlendi. Kamu çalışanları sendikalarına sahip çıkarak mühürleri söktü. 15.01.1992 tarihinde Ankara’da, 26.01.1992 tarihinde İstanbul’da grevli, toplu sözleşmeli sendika talebiyle ilk yasal mitingler düzenlendi. 21 Aralık 1992’de Başbakanlığa tüm ülke kamu emekçilerinin katılımı ile yürüyüş gerçekleştirildi. 13 Mayıs 1992 tarihinde ücret yetersizliğini ve tek yanlı belirlemeleri protesto amacıyla bordro yakma eylemi yapıldı. Kamu çalışanlarının hak arayışı ve demokrasi mücadelesi yetkililer tarafından baskı, sürgün ve cezalarla karşılansa da bu mücadeleler sürecinde Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 87 ve 151 sayılı sözleşmeleri TBMM’nde onaylandı. 15 Haziran 1993’te bölge mitingleri, 27 Haziran 1993’te beş koldan Ankara yürüyüşü organize edildi. Kamu emekçilerinin bu yeni sendikacılık anlayışı geleneksel tarzda oluşmuş işçi sendikalarını da hareketlendirdi. 03.01.1994 tarihinde “tüm çalışanların ortak genel grevi” yapıldı, %5 ek zam alındı. 20 Nisan 1995’de yeni bir eylem dalgası geliştirildi. 16-17 Haziran 1995 tarihinde Türkiye’nin her yerinden gelen kamu emekçileri Kızılay meydanını iki gün boyunca işgal ederek, grevsiz, toplu sözleşmesiz bir sendika yasasını kabul etmeyeceklerini açıkladılar. TBMM de ele alınan yasa tasarısının görüşmeleri ertelendi.

13.07.1995 tarihinde Anayasanın 53 maddesinde yapılan değişiklikle kamu emekçilerinin sendikalaşma hakları anayasal düzeyde tanındı.

Kamu emekçilerinin KÇSP ve Eşgüdüm Komitesi etrafında kümelenmiş olan sendikaları bir yandan birlik görüşmelerini yürütür ve aynı işkolunda örgütlü sendikalarını birleştirirken, öte yandan da 08.12.1995’te KESK’i (Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu) kurdular. Kamu emekçilerinin toplu pazarlık ve grev haklarını tanımak istemeyen ve sendikaların bağımsız, fiili ve meşru gelişimini kabul edemeyen siyasal iktidar ve yönetenler, sendikaları denetim altına almaya dönük yasa tasarısını 1998 Mart’ında TBMM gündemine getirdiler. Kamu emekçilerinin 4-5 Mart 1998’de Ankara’da ve izleyen günlerde pek çok yerleşim yerinde gerçekleştirdikleri direniş ve eylemlerle “sahte yasa tasarısı” püskürtüldü.

Ne var ki, KESK’in ve kamu emekçilerinin tüm direniş ve karşı koyuşuna rağmen, sendikaları denetim altına almayı amaçlayan, grev ve toplusözleşme hakları gibi temel sendikal hak ve özgürlüklerden yoksun 4688 sayılı “Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu” 25.06.2001’de TBMM’nde kabul edildi.

10-İŞ KOLLARINA GÖRE İŞÇİ VE MEMUR SENDİKALARINI LİSTELEMEK MÜMKÜN MÜ?

2821 Nolu Sendikalar Kanununa Göre İşçi Sendikaları

ORMAN – İŞ Türkiye Orman İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

TARIM – İŞ Türkiye Orman Toprak Su, Tarım Ve Tarım Sanayii İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

ÖZ TARIM–İŞ Türkiye Öz Tarım Toprak, su Ve Orman Sanayii İşçileri Sendikası (Hak-İş’e Bağlı Sendika)

EMEK TARIM–İŞ Orman, Topraksu, Tarım Ve Tarım Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

TARIM ORMAN İŞ Tarım, Orman, Avcılık , Balıkçılık İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)Madencilik işkolu

TÜRK MADEN-İŞ Türkiye Maden İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

GENEL MADEN–İŞ Türkiye Genel Maden İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)
DEV MADEN-SEN T. Devrimci Maden Arama ve İşletme İşçileri Sendikası (DİSK’e

Bağlı Sendika)Petrol, kimya ve lastik işkolu

PETROL-İŞ Türkiye Petrol, Kimya, Lastik İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

LASTİK-İŞ T.Petrol,Kimya ve Lastik San.İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

İLKİM–İŞ İlaç, Kimya, Petrol Ve Lastik Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

ÖZ PETROL-İŞ Petrol, Kimya, Lastik, Plastik İşçileri Sendikası Gıda sanayi işkolu

TEK GIDA – İŞ Türkiye Tütün, Müskirat, Gıda Ve Yardımcı İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

GIDA-İŞ T.Gıda Sanayii İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

ÖZ GIDA–İŞ Öz Tütün Müskirat Ve Gıda Sanayii Yardımcı İşçileri Sendikası (Hak-İş’e Bağlı Sendika)

GIDA-İŞ Gıda Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

FINDIK–İŞ Türkiye Fındık, Çikolata, Gıda Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)Şeker işkolu

ŞEKER–İŞ Türkiye Şeker Sanayii İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)Dokuma işkolu

TEKSİF Türkiye Tekstil, Örme Ve Giyim Sanayii İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

TEKSTİL Tekstil İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

ÖZİPLİK–İŞ Tüm Dokuma, İplik, Triko Ve Giyim Sanayii İşçileri Sendikası (Hak-İş’e Bağlı Sendika)

GİYİM–İŞ Dokuma, Giyecek, Konfeksiyon, İplik, Ütü, Boya Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

DOKU ÖR–İŞ Dokuma Ve Örme İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

TÖBGİS Trikotaj, Örme, Boyama Ve İplik Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)
BATİS Bağımsız Tekstil İşçileri Sendikası

DOKUMA–İŞ Dokuma, Örme, Boyama, Trikotaj Ve Giysi İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

TEKSTİL-SEN Tekstil, Dokuma, Örme, Trikotaj, Boyama İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)Deri işkolu

T. DERİ – İŞ Türkiye Kundura Sanayii Deriden Yapılan Eşya Debagat İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)Ağaç işkolu

AĞAÇ–İŞ Türkiye Ağaç Sanayii İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

ASİS Ağaç Sanayii İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

ÖZ AĞAÇ–İŞ Ağaç, Mantar, Sunta Ve Mobilya Sanayii İşçileri Sendikası (Hak-İş’e Bağlı Sendika)

YAPSAN–İŞ T. Yapım, Ağaç, Prefabrik Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)Kağıt işkolu

SELÜLOZ–İŞ Türkiye Selüloz, Kağıt Ve Mamulleri İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

TÜMKA-İŞ Tüm Kağıt Selüloz İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

ÖZ KAĞIT-İŞ Kağıt Ambalaj ve Selüloz İşçileri Sendikası Basın ve yayın işkolu

BASIN–İŞ Türkiye Basın, Yayın, Grafiker Ve Ambalaj Sanayii İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

BASIN-İŞ Türkiye Basın İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)Banka ve sigorta işkolu

BASS Banka Ve Sigorta İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

BASİSEN Banka Ve Sigorta İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

BANK-SEN T.Devrimci Banka ve Sigorta İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

BANKSİS Banka Ve Sigorta İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

BANKSİSEN Banka Ve Sigorta İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)Çimento, toprak ve cam işkolu

T. ÇİMSE – İŞ Türkiye Çimento, Seramik, Toprak, Cam Sanayi İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

KRİSTAL – İŞ Türkiye Çimento, Cam, Seramik Ve Toprak Sanayii İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

CAM KERAMİK-İŞ T.porselen,Çimento,Cam Tuğla ve Toprak Sanayii İşçileri
Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

BİRLEŞİK METAL- İŞ Birleşik Metal İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

ÇELİK–İŞ Demir, Çelik, Metal Mamulleri İşçileri Sendikası (Hak-İş’e Bağlı Sendika)

METSAN–İŞ T. Metal Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

KALIP–İŞ Makine Ve Kalıp Yapımı İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

TEK METAL–İŞ Demir, Çelik, Metal Ve Oto Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

ÇESAN Türkiye Çelik Yapı İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)Gemi işkolu

DOK GEMİ-İŞ Türkiye Liman, Dok, Gemi Sanayi İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

LİMTER-İŞ Liman,Tersane Gemi Yapım-Onarım İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

 

YOL – İŞ Türkiye Yol, Yapı, İnşaat İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

DEVRİMCİ YAPI-İŞ Devrimci Yapı İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

EVRİM–İŞ Türkiye Emekçi İnşaat Ünitesi, Yol, Baraj Genel Yapı Montaj Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

İNSAN–İŞ T. İnşaat Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

YAPI–İŞ İnşaatçılık Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)Enerji işkolu

TES–İŞ Türkiye Enerji, Su Ve Gaz İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

ENSAN–İŞ Enerji Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

YENİ BES-İŞ Baraj, Enerji, Su ve Gaz İşçileri Sendikası Ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar işkolu

KOOP-İŞ Türkiye Kooperatif Ve Büro İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

TEZ KOOP – İ Ş Türkiye Ticaret, Kooparatif, Eğitim, Büro Ve Güzel Sanatlar İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

SOSYAL-İŞ T.Sosyal Sigortalar, Eğitim, Büro, Ticaret, Kooperatif ve Güzel Sanatlar İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

SİNE-SEN Türkiye Sinema Emekçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

BİL–İŞ Bilgi İşlem İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)Kara taşımacılığı işkolu

TÜMTİS Türkiye Motorlu Taşıt İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

NAKLİYAT–İŞ Türkiye Devrimci Deniz Ve Kara Nakliyat İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

KARSAN-İŞ Taşımacılık ve Kargo Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

DEMİRYOL–İŞ Türkiye Demiryolu İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)Deniz taşımacılığı işkolu

T. DENİZ-İŞ Türkiye Denizciler Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)Hava taşımacılığı işkolu

HAVA–İŞ Türkiye Sivil Havacılık Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

ULU EMEK–İŞ Ulusal Hava Taşıma İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

ULAŞSAN-İŞ Türkiye Hava Taşımacılığı Sanayi İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

LİMAN – İŞ Türkiye Liman, Kara, Tahmil ve Tahliye İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

DENİZ-İŞ Seyyar, Tahmil ve Tahliye İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

TÜRKİYE HABER – İŞ T. Posta, Telgraf, Telefon, Radyo, Televizyon İşçileri Ve Hizmetlileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

SAĞLIK – İŞ Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

DEV SAĞLIK-İŞ Devrimci Sağlık İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

SIHHAT–İŞ Tüm Sağlık Hizmetleri İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

 

TOLEYİS Türkiye Otel Lokanta Ve Dinlenme Yerleri İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

OLEYİS T.Otel,Lokanta ve Eğlence Yerleri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

MÜZİK–SEN Müzik Ve Sahne Sanatçıları Sendikası (Bağımsız Sendika)

TURKON–İŞ Turizm Konaklama Ve Eğlence Sanayii İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

TÜRK HARB–İŞ Türkiye Harb Sanayii Ve Yardımcı İşkolları İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

TGS Türkiye Gazeteciler Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

MEDYA-SEN Medya, İletişim, Basın-Yayın İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

BELEDİYE–İ Ş T. Belediyeler Ve Genel Hizmetler İşçileri Sendikası (Türk-İş’e Bağlı Sendika)

GENEL-İŞ T.Genel Hizmet İşçileri Sendikası (DİSK’e Bağlı Sendika)

HİZMET–İŞ Tüm Belediye Ve Genel Hizmet İşçileri Sendikası (Hak-İş’e Bağlı Sendika)

KAPI–SEN Tüm Belediye Kapıcılar Ve Genel Hizmetliler İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

KONUT–İŞ Tüm Belediye Ve Konut İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

TEK GENEL-SEN Belediye, Temizlik ve Genel Hizmet İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

YENİ EMEK-İŞ Tüm Belediye ve Konut İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

TEM-İŞ SEN Temizlik İşçileri Sendikası (Bağımsız Sendika)

4688 Nolu Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununa Göre Memur Sendikaları

BES Büro Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)

EĞİTİM-SEN Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)

SES Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)

TÜM BEL-SEN Tüm Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)

HABER-SEN Basın Yayın ve İletişim Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)

KÜLTÜR SANAT-SEN Kültür ve Sanat Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)

YAPI YOL SEN Yol Yapı Altyapı Bayındırlık ve Tapu Kadastro Kamu Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)

BTS Birleşik Taşımacılık Sendikası (KESK’e Bağlı)

TARIM ORKAM SEN Tarım, Ormancılık ve Hayvancılık İş Kolu Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)

ESM Enerji Sanayi ve Maden Kamu Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)

DİVES Diyanet ve Vakıf Emekçileri Sendikası (KESK’e Bağlı)