Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) her yıl dünya ülkelerini işçi hakları açısından değerlendirdiği Küresel Haklar Endeksi raporunu yayımladı. Rapora göre 2021’de işçi hakları açısından en kötü 10 ülke Bangladeş, Belarus, Brezilya, Filipinler, Honduras, Mısır, Kolombiya, Myanmar, Türkiye ve Zimbabve oldu.

ITUC Küresel Haklar Endeksi’ne göre Türkiye işçiler için en kötü 10 ülke arasında.

Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) tarafından hazırlanan Küresel Haklar Endeksi raporuna göre 2021 yılında grev hakkı, sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı, sendikal etkinlikler, temel hak ve özgürlükler, ifade özgürlüğü ve toplantı hakkı dünya genelinde ihlal edildi.

Rapora göre 2021 yılında dünya genelinde işçi hakları ihlalleri arttı. Covid-19 önlemleri bu ihlallerde bahane olarak kullanıldı.

ITUC Genel Sekreteri Sharan Burrow’a göre: “COVID-19 salgını istihdamı, toplumları ve hayatları mahvetti. Hükümetler ve işverenler pandemiyi suiistimal ederek: işyerinde virüs bulaşmasıyla ilgili bilgileri teşhir eden işçileri işten attılar, toplu sözleşme hakkını ihlal ettiler, işçiler üzerinde denetim ve gözetimi arttırdılar, kişisel gizliliği yok saydılar, ifade ve örgütlenme özgürlüğünü sınırlandırdılar. 2021 Küresel Haklar Endeksi, ekonomileri ve toplumları ayakta tutmak için pandemiye karşı ön cephede savaşan ve zorunlu hizmetlerin devamını sağlayan işçilere karşı sendika düşmanı faaliyetler yürüten hükümetlerin ve şirketlerin çetelesini tutmaktadır.”

Rapordan bazı dikkat çeken örnekler:

– Zimbabwe’de pandemi yardımlarının gecikmesi nedeniyle yapılan grevin ardından sendika yöneticilerine dava açıldı.

– Türkiye’de Covid-19 sendika üyelerine ayrımcılıkta bahane olarak kullanıldı, sendika üyeleri ücretsiz izne zorlandı.

– Güney Afrika’da sendika temsilcileri fabrikada çok sayıda test pozitif çıkınca işçileri iş bırakmaya teşvik ettikleri gerekçesiyle işten atıldı.

– Fas’ta çok uluslu bir şirket 500 çalışanına sigortaya kaydettirmeyi red etti ve onları hükümet yardımından mahrum bıraktı.

– Peru’da çok uluslu mağaza zinciri Falabella virüse karşı güvenlik ve sağlık önlemleri talep eden depo işçilerini işten attı.

– Kamboçya’da ülke genelinde havalimanlarındaki toplu görüşmeler pandemi nedeniyle durduruldu ve şirkete işçileri açığa alma yetkisi verildi.

– Brezilya Nestle Covid-19’un yarattığı ekonomik sorunları bahane ederek toplu görüşmeleri iptal etti ve çok sayıda kişi işten çıkarttı.

Rapora göre 2021’de işçi hakları açısından en kötü 10 ülke Bangladeş, Belarus, Brezilya, Filipinler, Honduras, Mısır, Kolombiya, Myanmar, Türkiye ve Zimbabve oldu.

Belçika, El Salvador, Haiti, Kanada, Macaristan, Malezya, Ürdün, Myanmar ve Slovakya’da işçi hakları geçen yıla göre kötüleşti. Bolivya, Bosna-Hersek, Yunanistan, Meksika, Makedonya, Panama, Sudan ve Togo’da ise işçi hakları iyileşti.

Sendikal faaliyetlerin engellendiği ülke sayısı 2020’de 89’iken 2021’de 109’a yükseldi. Pek çok ülkede bağımsız sendikalar devlet baskısına maruz kaldı. Belarus, Mısır, El Salvador, Ürdün, Hong Kong, Kırgızistan ve Irak’ta pandemi günlerinde işçilerin temsil hakkı gasp edildi.

Ortadoğu ve Kuzey Afrika geçen yıl olduğu gibi işçiler için en kötü bölge durumunda: işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemleri yok sayıldı, bağımsız sendikalara yönelik baskılar, grevci işçilere yönelik soruşturmalar ve davalar devam etti.

Avrupa en iyi kıta olmakla beraber pek çok ülkede sosyal hareketler ve grevler engellendi. Doğu Avrupa ise bağımsız sendikalara yönelik baskı, şiddet ve keyfi tutuklamalar devam etti.

İşçi haklarının en iyi olduğu ülkeler arasında: Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Hollanda, Norveç ve Uruguay bulunuyor.

• Ülkelerin %87’sinde grev hakkı ihlal edildi. Belarus, Endonezya ve Filipinler’de baskıcı hükümetlere karşı ve Myanmar’da askeri darbeye karşı yapılan grevlere karşı şiddet uygulandı.
• Ülkelerin %79’unda toplu sözleşme hakkı ihlal edildi. Bütün kıtalarda TİS hakkı zayıflatıldı. Belarus, Brezilya, Honduras, Macaristan ve Hong Kong’da işyerinde demokrasi yok edilmek istendi.
• Ülkelerin %74’ünde işçilerin sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı gasp edildi. 2021’de 32 ülke göçmenlerin sendikal haklarını engelleyici yasal düzenlemeler yaptı. Şirketler sistematik sendika karşıtı faaliyetler işçileri sendikal haklarını engelledi. Uber gibi firmalar büyük bütçelerle lobicilik yaparak çalışanlarının işçi statüsü almasını engellemeye çalıştı.
• Brezilya, Filipinler, Guatemala, Kolombiya Myanmar ve Nijerya’da sendikacılar öldürüldü. Sadece Kolombiya’da 22 sendikacı katledildi.
• İfade özgürlüğünün ve toplantı hakkının sınırlandırıldığı ülke sayısı arttı. Hong Kong ve Myanmar’da aşırı şiddet vakaları rapor edildi.
• Dünya genelinde ülkelerin %65’inde işçilerin adalete erişimi yok veya kısıtlı. Belarus, Honduras, Filipinler ve Zimbabve bu açıdan en kötü ülkeler arasında.
• 68 farklı ülkede işçiler keyfi tutuklamalar ve gözaltılar yaşadı. Kamboçya, Hong Kong ve Myanmar yaygın tutuklamalar oldu.
• İşçilere yönelik denetim ve gözetim uygulamaları özel hayatın gizliliğini ihlal etti. ABD’de Amazon Facebook ve Google’da yasadışı veya gizli gözetim uygulandı. Amazon’un gözetim uygulamaları uluslararası bir skandal haline geldi.

ITUC Genel Sekreteri Sharan Burrow’a göre: “Yeni bir toplumsal sözleşme ancak istihdam, sosyal haklar, sosyal koruma, eşitlik ve kapsayıcılık temelinde inşa edilebilir. Böylece baskıcı hükümetler ve kötü niyetli şirketler tarafından yok edilen toplumsal güven tekrar tesis edilebilir. ABD’de bu konuda bazı olumlu yasal düzenlemeler yapılıyor. Ancak Avrupa’da atılması gereken çok adım var.”

“İşçiler küresel pandemi sırasında ön cephede savaştılar ve toplumları ayakta tuttular. Eğer hükümetler, işçilerin güvenliklerini sağlayamazsa işçiler de ekonomileri koruyamaz. Ekonomilerimize ve demokrasilerimize yönelik tehditler hükümetlerin görmezden gelemeyeceği kadar büyük bir tehdittir.”

Türkiye: İşçilere yönelik baskı ve sendika düşmanlığı

Rapora göre Türkiye’de hükümet temel özgürlüklerin yanı sıra işçilerin hak ve özgürlükleri üzerindeki ciddi kısıtlamalarına devam etti. Sendika protestolarına polis müdahalesi yapıldı ve sendika yöneticileri keyfi olarak tutuklandı.

İşverenler, özellikle metal, cam, deri ve plastik sektörlerinde örgütlenmeye çalışan işçileri devamlı bir şekilde işten çıkararak sistematik sendika düşmanlığı yaptılar.

• 2020 1 Mayıs’ında sabahın erken saatlerinde DİSK Genel Merkezi polis tarafından ablukaya alındı. DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu ve Genel Sekreteri Adnan Serdaroğlu ve 25 sendika üyesi gözaltına alındı. DİSK üyeleri Taksim Meydanı’na yürümek isterken engellendiler ve Covid-19 sokağa çıkma yasakları bahane olarak kullanıldı.
• 24 Kasım 2020’de polis Birleşik Metal-İş üyelerine müdahale etti. Çeşitli fabrikalardaki haksız işten çıkartmaları ve Covid-19 önlemlerinin suiistimal edilmesi sonucunda ücretsiz izne gönderilmeyi protesto eden işçiler Gebze’den Ankara’ya yürümek istiyordu. 109 sendika üyesi gözaltına alındı ve işçilere şiddet uygulandı.
• 6 Kasım 2020 Eğitim-Sen üyelerinin evleri basıldı ve 22 öğretmen gözaltına alındı. Öğretmenlerin okuldaki odaları ve dolaplarında arama yapıldı.
• Özer Elektrik, Ünal Kablo ve Sampa Otomotiv gibi örneklerde sendika üyeleri işten atıldı ve sendikal faaliyetler engellendi.

Raporla ilgili detayları: www.globalrightsindex.org adresinde bulabilirsiniz.